Ҳуқуқшинос Олга Диденко, Internews Network Қазоқистон
Латвия як давлати хурди Балтика буда, кайҳо дар рӯйхати давлатҳое шомил шудааст, ки ба пахши рақамӣ гузаштаанд. Латвия ба фарқ аз ҳамсояҳои шарқии худ расман 1 июни соли 2010 раванди рақамикунониро ба анҷом расонд, дар ҳоле ки Русия ва Беларус тасмим гирифтанд, ки ин равандро хеле дертар, то соли 2015 ба итмом расонанд. Ҳоло Қазоқистон ва кишварҳои Осиёи Марказӣ (Қирғизистон, Тоҷикистон) дар марҳилаи аввали гузариш ба пахши рақамӣ қарор доранд. Раванди гузариш ба пахши рақамӣ ва қатъи пахши аналогӣ дар кишварҳои мо бояд то 17 июни соли 2015 ба итмом мерасид. Охири моҳи май як ҳайати хурд, бо намояндагӣ аз кишварҳои Қазоқистон, Қирғизистон ва Тоҷикистон барои қабул кардани таҷрибаи Латвия дар самти гузариш ба пахши рақамӣ сафарбар гардиданд. Аъзои ҳайат – намояндагони мақомоти қонунгузорӣ ва иҷроия, ВАО ва бахши ғайридавлатии се кишвар дар тӯли як ҳафта ҷузъ ба ҷузъи маълумоти мавҷуда, андешаҳо ва нуқтаи назари иштирокчиёни гуногуни ин раванди душворро ҷамъ оварданд. Чункии ногузир бояд ба пахши рақамӣ гузашт.
Латвия чӣ гуна ба пахши рақамӣ гузашт?
Гузариши Латвия ба пахши барномаҳои телевизионӣ дар формати рақамӣ дар маҷмӯъ 9 солро дар бар гирифт. Лоиҳаи телевизиони рақамии заминӣ дар Латвия ҳанӯз соли 2002 ба нақша гирифта шуда буд, аммо як ҷанҷоли шадиди коррупсионӣ сар зад, ки онро “қаллобӣ бо телевизиони рақамӣ” номиданд. Он замон масъулони лоиҳа кӯшиш карданд, ки 150 миллион долларро ба ширкати оффшории Kempmayer Media Limited интиқол диҳанд (гузаштан ба телевизиони рақамӣ бо ин маблағ ба ҳисоб гирифта шуда буд, ки ин миқдор маблағ якчанд маротиба зиёд буд). Муомиларо роҳбари Вазорати молия Эйнар Репше қатъ кард ва мурофиа то ҳол идома дорад. Аммо, пас аз ин ҷанҷол, тавре ки расонаҳои Латвия навиштанд, “худи мафҳуми” телевизиони рақамӣ ” “негативизм”- ба вуҷуд оварда, калимаи” рақамисозӣ “бо калимаи “коррупсия “ҳаммаъно шуд.
Дар соли 2006, раванди гузариш ба пахши рақамӣ бори дуввум бо тасдиқи Консепсияи гузариш ба пахши рақамӣ аз ҷониби Девони Вазирон оғоз ёфт. Дар соли 2008 Девони Вазирон қоидаҳои давлатии гузариш аз телевизиони аналогӣ ба телевизиони рақамиро таҳия ва тасдиқ кард. Ба Вазорати алоқа супориш дода шуд, ки тендер гузаронад ва аз рӯи натиҷаҳои он сохтори тиҷоратиро интихоб кунад, ки татбиқ ва таъмини пахши рақамӣ то 31 декабри соли 2013 ба зиммаи онҳо гузошта шавад. Чунин озмун аз 15 октябр то 15 декабри соли 2008 баргузор шуда буд. Дар озмун шаш ширкат иштирок карданд. Ғолиби ширкати Lattelecom (51% саҳмияҳо ба давлат тааллуқ дорад, 49% ба ширкати хусусии Шветсия TILTS Communications мутааллиқ аст, ки он дар навбати худ ба ширкати шведии TeliaSonera AB мансуб мебошад).
Ба ғолиби озмун вазифаҳои зерин гузошта шуд:
– омода кардани тамоми инфрасохтори техникӣ барои гузариш аз пахши аналогӣ ба пахши рақамӣ, гузаронидани пахши рақамии заминӣ ва оғози пахши тиҷоратӣ то 01.12.2011;
– Паҳнкунии аввалин мултиплекси ройгонро барои аҳолии Латвия то 31 декабри соли 2013 пурра таъмин намояд;
– истифодаи инфрасохтори мавҷудаи ҶСП “Маркази давлатии телевизион ва радиои Латвия” барои пахши заминӣ дар формати рақамӣ;
– Паҳни барномаҳои телевизионӣ бо фарогарии на камтар аз 99%;
– Ҷамъиятро дар бораи раванди гузариш ба пуррагӣ огоҳ созад; дастгирии шабонарӯзии муштариён; ва дастрасии декодерҳо барои мардум, ки барои қабул ва тамошои барномаҳо заруранд.
Бояд қайд кард, ки гузариш ба пахши рақамӣ ва таъмини онро на аз ҳисоби маблағҳои давлатӣ, балки аз ҳисоби сармояи худи Латтелеком амалӣ кардан лозим буд, ки ин, албатта, тамоми раванди гузариш ба пахши рақамиро хосияти тиҷоратӣ бахшид.
Ғайр аз он, дар назди Латтелеком вазифаҳои зерин истодаанд:
– аз як тараф, дар якҷоягӣ бо Маркази давлатии телевизион ва радиои Латвия инфрасохтори техникиро барои паҳн кардани сигнали телевизионӣ дар кишвар ташкил намуда, ҳадди аққал 99% фарогириро таъмин менамояд;
– аз тарафи дигар, ташкили бастаҳои каналҳои ройгон ва пулакӣ барои паҳн кардани онҳо ба аҳолии кишвар, ки барои онҳо бо пахшкунандагон гуфтушунид кардан лозим буд.
Аз моҳи апрели соли 2009 бунёди шабакаҳои пахши рақамӣ дар саросари Латвия оғоз ёфт ва аз моҳи июни соли 2009 пахши рақамӣ дар режими тиҷорӣ дар Рига (пойтахт) оғоз ёфт. Аз моҳи декабри соли 2009 пахши рақамӣ дар ҳолати санҷишӣ дар 99% -и минтақа дастрас шуд, дар ҳолати тиҷорӣ бошад, пахши рақамӣ дар ин қаламрав то моҳи декабри соли 2010 таъмин карда шуд ва агар ягон мушкилоти махсус бо инфрасохтори техникӣ вуҷуд надоштанд, пас дар ташаккули бастаи ройгон шумораи онҳо аз ҳад зиёд буд.